Focus lijkt de toverkracht van nu, want no time to lose! Maar ondanks al onze apparaten en productivity-apps zijn we er nou niet bepaald relaxter op geworden. Gelukkig gloort er hoop aan de horizon, want juist óntfocussen is wat ons gaat redden. Wie regelmatig van richting verandert komt verder in het leven.

Focus. Tell me about it! Mijn hele leven ben ik al aan het oefenen, want het is zeker niet één van mijn aangeboren talenten. Blij verrast was ik daarom door het onlangs verschenen boek van de Amerikaanse auteur en hersenwetenschapper Srini Pillay met de bevrijdende titel: Minder focus, meer effect. Daar hadden we weer eens een tegengestelde kijk op iets, maar deze keer absoluut koren op mijn molen. Daar wilde ik natuurlijk het fijne van weten!

Nadat ik - met de nodige focus - het ruim 270 pagina’s tellende boek had gelezen, kwam ik tot de conclusie dat een te veel aan focus ons van een boel inzicht, creativiteit en plezier berooft. Aan de hand van talloze voorbeelden en wetenschappelijk onderlegde studies onderstreept hij zijn boodschap: veel meer durven vertrouwen op onze ingenuity, onze eigen vindingrijkheid. Naar Srini’s mening bereik je het meest door zelf zaken uit te zoeken en dat lukt het beste als je regelmatig ontfocust.

Give your brain a break
Hoe zit het dat dan precies? Focus is als het ware de zaklantaarn van je brein waarmee je met een heldere maar smalle lichtstraal voor je uitkijkt en daardoor veel andere informatie om je heen mist. Dat komt omdat we domweg niet overal aandacht aan kunnen schenken wanneer ons brein deze keuze maakt.

Het filmpje The monkey business illusion op YouTube is hier een grappig en treffend voorbeeld van. Hierin kijken proefpersonen op een beeldscherm naar twee teams met respectievelijk witte en zwarte shirts. De proefpersonen moesten precies bijhouden hoe vaak de witte spelers elkaar de bal toespeelden. Ineens loopt er een gorilla tussen de spelers door en gebeuren er nog wat dingen. Wat bleek? De proefpersonen waren zo sterk gefocust op het volgen van de bal dat ze de gorilla niet eens hadden opgemerkt.

Toen ik het filmpje zelf bekeek kon ik me domweg niet voorstellen dat iemand die gorilla niet zou zien. Feit was wel dat ik het natuurlijk al wist en dat ik snel ben afgeleid. Bij wijze van test liet ik het filmpje daarom aan mijn (altijd zeer goed gefocuste) leefgenoot zien en inderdaad: hij spotte die enorme aap niet! De conclusie van dit experiment is dus nogal confronterend, want als je door zo te focussen zelfs een gorilla over het hoofd ziet, wat zou je dan niet nog meer missen tijdens je dagelijkse gefocuste bezigheden?

Deze vraag legde ik Srini voor in een Skype-interview dat ik later met hem had. ‘Het hebben van een goede focus is natuurlijk belangrijk om zaken voor elkaar te krijgen, maar het gaat erom dat regelmatig ontfocussen je daarbij juist helpt. Helaas voelen we ons vaak eerder schuldig wanneer we niet iedere minuut van de dag met iets nuttigs bezig zijn, maar dat idee moet echt de wereld uit. Ontfocussen is juist van groot belang voor onze ontwikkeling en de gezondheid van ons brein. Het gaat hierbij om regelmaat en ritme en die kan voor iedereen anders zijn. Door te beginnen met iedere dag een paar keer bewust tijd te nemen om te ontfocussen, kun je gaan ervaren wat voor jou werkt.’

Klieder, mijmer, pruts en probeer
Het gefocuste brein kun je vergelijken met een harde spons terwijl het ‘kliederende’ brein flexibeler is en meer informatie kan opnemen. Het punt is dat ons brein niet van verandering houdt en het liefst van de gebaande paden gebruik blijft maken. Vooral als je gewend bent om al je taken op een dag gefocust te verrichten en alles daardoor soepeltjes verloopt, waarom zou je dat dan willen veranderen? ‘Omdat je door vaker bewust te ontfocussen er een nieuwe wereld van mogelijkheden voor je opengaat,’ legt Srini uit. ‘Ontfocussen herstelt de activiteit van de zogenaamde prefrontale cortex, zodat je denk-energie weer wordt aangevuld en je niet uitgeput raakt. Het langetermijngeheugen wordt erdoor verbeterd, waardoor belangrijke ervaringen kunnen worden opgehaald. Maar het belangrijkste effect ervan is dat het de activiteit in het defaultnetwork vergroot. Dit wordt ook wel het ontfocusnetwerk genoemd. Het is het deel van ons brein dat actief is als je niet met een specifieke taak bezig bent, maar dat ook van groot belang is om goed te kunnen focussen.’

In zijn boek geeft hij talloze tips en manieren waarop je hiermee kunt experimenteren. Vraag jezelf bijvoorbeeld af op welk moment van de dag je het minst productief bent en neem dan de tijd om even te ontfocussen. En nee, niet door op je telefoon te gaan kijken, maar door te dagdromen, een dutje te doen, te mediteren, een beetje te prutsen, te wandelen of iets anders waarbij je niet hoeft na te denken. Je zult zien dat je je daarna weer fris en opgeladen voelt. Bouw deze gewoonte per dag langzaam maar zeker op. Waar het om gaat is dat je het echt moet willen oefenen.

Nieuwsgierige ontdekkers
Terwijl ik zijn boek las zag ik steeds meer parallellen met spirituele kennis waarover ik in de vorige Salt schreef. Volgens Srini schuurt de wetenschap hier ook tegenaan. ‘Bewustzijn is iets dat we nog steeds niet volledig kunnen plaatsen. Met het brein maken we er gebruik van maar er is een veel hogere intelligentie waar we allemaal toegang tot kunnen krijgen, als we maar er maar wat meer op zouden durven vertrouwen.’

In onze niet aflatende zoektocht naar betekenis en begrip vervallen we vaak te snel in bepaalde analyses en sluiten we ons onbedoeld af van het creatieve proces. Wij mensen zijn van nature nieuwsgierige ontdekkers. Maar door onze drukke levens laten we ons vaak te veel leven. Daarom is het belangrijk om proactief te ontfocussen en ook proactief gebruik te maken van al onze apparaten. Deze brengen ons veel goeds omdat ze veel denkcapaciteit van ons overnemen, maar het is niet de bedoeling dat we ons erdoor laten beheersen. Zo houden we de macht in eigen hand, want de ontwikkelingen houden we niet tegen. Dan houden we ook tijd over voor ons eigen avontuur.

Zijn boek is daarom bedoeld als een inleiding van een nieuwe en inspirerende beweging. Afwijken van het rechte smalle pad kan onverwachte inzichten en nieuwe verrassende perspectieven opleveren. Je zogenaamde beperkingen kun je ook als horizonnen zien. In plaats van je te laten overspoelen door de beperkende gedachten blijf je gewoon stug doorgaan en kijk je wat je nog zou kunnen doen. Zo draagt elke ervaring bij aan de ontwikkeling van ons brein en is het belangrijk om daarom het leven vol te leven en ook fouten te durven maken.

Minder focus, meer effect | Klieder, mijmer, pruts en probeer voor een beter leven, 272 pag, € 18,99.