"Geloof niets, waar je het ook gelezen of gehoord hebt. Zelfs niet als ik het heb verkondigd. Geloof iets alleen als jijzelf werkelijk van binnen voelt dat het waar is. Je lichaam is kostbaar. Het is je enige voertuig naar bewustwording. Behandel het met zorg…Je lichaam gezond houden is je plicht…anders blijft je geest niet helder en sterk"
- Boeddha

Met de zomer in het vooruitzicht strijden de vele dieethypes weer veelbelovend om de aandacht. Te midden van al die do’s en don’ts is daar nu een ander, gematigd geluid, afkomstig van de Amerikaanse psycholoog Susan Albers (38), verbonden aan het Cleveland Clinic Women’s Health Centre, dat gespecialiseerd is in gewichtsproblemen. Als kind van een Italiaanse moeder en een vader uit een boerenfamilie, groeide ze op met veel liefde voor (h)eerlijk voedsel.

Tijdens haar studie psychologie werkte ze een tijd in Japan waar ze leerde over mindfulness. Voor het eerst in haar leven kon ze voelen hoe het was om werkelijk aanwezig te zijn en wat voor invloed dat op haar had. Terug in Amerika besloot ze dit fenomeen verder te onderzoeken. Later in haar werk ontdekte ze hoe ze de principes van mindfulness goed kon gebruiken bij het helpen van studenten met eetproblemen. Inmiddels heeft ze een groeiende praktijk en schreef ze als eerste een boek over mindfulness in combinatie met eten. Met haar laatste boek Mindful Eten benadrukt ze dat de gulden middenweg, ook voor onze manier van eten, de enige weg is. Het is een krachtige combinatie van Oosterse wijsheid en Westerse wetenschap. Deze manier van eten zet je zintuigen op scherp en is daarnaast een voortdurende spirituele oefening waarmee je niet alleen gezonder, maar vooral ook gelukkiger wordt. “Het enige waar we meer van nodig hebben is aandacht.”

Is de ‘Eten met aandacht-boodschap’ inmiddels niet een beetje een open deur?
“Het lijkt wellicht een open deur, maar dat is het helaas niet. Werkelijk met aandacht eten klinkt gemakkelijk, maar weinigen weten hoe je dat nu precies doet. In mijn werk ervaar ik dagelijks hoe mensen zijn vast gelopen in hun ideeën over voeding en daarmee in hun voedingspatroon. Eten met aandacht is een mindset waardoor je weer gaat begrijpen waar eten voor is bedoeld: om je lichaam te voeden zodat je je leven ten volle kunt leven. Mindful eten is een totaal andere manier van eten dan we in onze maatschappij gewend zijn en daarom is het eerder de sleutel waarmee we de deur naar een vrij en gezond voedingspatroon kunnen openen.”

Hoe komt het volgens u dat er zoveel mensen met hun manier van eten vastlopen?
“Dat heeft te maken met een heel complex van factoren. Veel mensen hebben nooit geleerd hoe ze gezond moeten eten. Sommigen hebben zelfs nooit aan een eettafel gezeten, alleen maar voor de televisie. Kinderen worden ook vaak aangemoedigd om hun bord leeg te eten. Daar begint het al mee. Daarnaast leven we in een stressvolle maatschappij en worden we via de media voortdurend overspoeld met beelden van perfecte lichamen van modellen. Alsof die de maatstaf zouden zijn. Last but not least hebben we te kampen met een machtige voedingsindustrie die zoveel suiker, en chemische stoffen in al hun bewerkte producten stoppen, waardoor onze smaakpapillen volledig van slag zijn geraakt met alle gevolgen van dien.”

Wat houdt mindful eten precies in?
“Mindful eten is in ieder geval géén dieet. Bij een dieet werk je met voedingsrichtlijnen, restricties en hoeveelheden. Diëten zijn razend populair omdat ze iedere keer weer de illusie geven dat ze zullen werken. Dat doen ze soms ook wel voor even, maar nooit voor lang. Helaas willen mensen vaak liever iets voorgeschreven krijgen dan dat ze bij zichzelf te raden moeten gaan. Daarom wordt ieder nieuw dieet een hype om na verloop van tijd weer plaats te maken voor het volgende dieet waar opnieuw alle hoop op wordt gevestigd. Dat feit alleen al is het bewijs dat diëten niet werken. Een dieet verstoort de communicatie tussen je hoofd en je lichaam. Je raakt er alleen maar meer van in de war. Mindful eten is precies het tegenovergestelde van een dieet en zorgt ervoor dat je weer contact kunt maken met de natuurlijke signalen van je lichaam. Zo hoef je nooit meer teveel of juist te weinig te eten. Het heeft niet alleen invloed op je lichaam, maar werkt ook door in je geest, je emoties en gedachten en maakt dat je meer in harmonie komt met al deze aspecten van jezelf. Dat haalt je uit het ‘zwart-wit’ en het ‘alles of niets’- denken. Het gaat niet over perfectie, maar over vooruitgang. Je bent eerder bezig met wat je wél op je bord schept in plaats van wat niet. In principe is er geen enkele sprake van restricties.”

U zegt ‘in principe’…dat voelt als het bekende addertje onder het gras?
“Daarmee wil ik alleen om te beginnen mee zeggen dat mindful eten bij iedere voedingsstijl past, mits deze uiteraard aan de minimale voedingseisen voldoet. Het maakt niet uit of iemand nu vegetarisch, macrobiotisch, veganistisch of een echte vleeseter is. Kies dus hetgeen wat het beste bij jou past, maar daarmee is het nog geen all you can eat-promotie. Er moet wel een zeker verlangen zijn om nieuwe, bewustere keuzes te gaan maken. En het goede nieuws is dat je dan ook gewoon kan blijven genieten van een stuk chocola, taart of van je lievelingsdrop. Alleen op een andere, meer bewuste manier. Dan verandert je hele manier van eten vanzelf. Beetje bij beetje. Ik ben ervan overtuigd dat veel mensen heel graag betere en gezondere voedingskeuzes willen maken, maar domweg niet weten hoe ze het moeten aanpakken. Ze zitten teveel gevangen in hun vastgeroeste gewoontes en valkuilen. Dat komt vooral omdat ze meestal gedachteloos eten. Ze eten bijvoorbeeld omdat het nu eenmaal tijd is om te lunchen, omdat ze zich vervelen of omdat ze televisie kijken en vinden dat daar iets ‘lekkers’ bij zou horen. Door mindful te eten krijgen ze weer grip op hun werkelijke behoeftes en kunnen ze ook op een nieuwe manier leren genieten van eten én drinken. Want daar kan je het natuurlijk ook heel goed op toepassen.”

Kan uw boek ook mensen helpen bij het overwinnen van hun eventuele verslavingen?
“Zware verslavingen vragen uiteraard om een speciale behandeling, maar binnen de meeste behandelmethodes is mindfulness steeds vaker een belangrijk onderdeel. Het woord verslaving geeft al aan dat de controle is weggevallen. Iemands gedrag wordt geregeerd door hetgeen waar hij of zij aan verslaafd is. In onze consumptiemaatschappij wordt dit een steeds groter probleem. Alle tips in dit boek kunnen daarom min of meer ook voor bijvoorbeeld roken en/of drinken worden gebruikt. Immers, zolang je je niet ten volle bewust bent van wat er gaande is, kan je het ook niet veranderen. Verder kan je besluiten om zaken als sigaretten, alcohol of koffie voorgoed achter je te laten, maar eten zal je toch altijd moeten blijven doen.”

Trainingen in mindfulness zijn op dit moment heel erg populair. Kan iemand die een dergelijk training heeft gedaan nog iets opsteken van uw boek?
“In mijn werk ligt de nadruk veel meer op eten. Ik oefen daarom bijvoorbeeld ook niet met de bekende rozijn die mensen langzaam moeten opeten, maar met een stuk chocola. (Lachend)Daarbij komen hele andere emoties los! Opvallend genoeg hoor ik steeds vaker van mensen dat ze door mindful te eten, deze houding in hun dagelijkse leven ook steeds meer doorwerkt. Ze merken dat ze meer ontspannen en gefocust zijn. Het is natuurlijk prachtig als je twee keer per dag een half uur kunt mediteren, maar dat is niet voor iedereen weggelegd. Omdat we minimaal drie keer per dag eten heb je dus een aantal keren om mindfulness op een hele praktische wijze te oefenen. ”

Wanneer je alleen bent en alle tijd hebt lijkt dat goed te doen, maar hoe oefen je mindful eten wanneer je gehaast bent, tijdens een zakenlunch of op een feestje?
“Allereerst is de tijd niet het allerbelangrijkste, want ook met weinig tijd kan je nog steeds volledig aanwezig zijn. Wanneer je met anderen bent wordt het inderdaad lastiger. Voor je het weet zit je in een heftig gesprek verwikkeld. In mijn boek geef ik vele bruikbare tips die je tijdens dit soort momenten kunnen helpen. Wees af en toe stil, adem vanuit je buik, kauw je eten met aandacht en probeer je zoveel mogelijk te blijven focussen op wat je ziet, hoort, voelt, proeft en ruikt. Leg je vork af en toe neer of nog beter: eet met je vork in je andere hand dan normaal. Dat voelt onwennig, maar zorgt ervoor dat je langzamer en bedachtzamer eet en het brengt je telkens terug in het hier en nu.”

Hoeveel keer per dag zouden we volgens u het beste kunnen eten?
“Dat is dus zoiets waar geen regel voor geldt en dat iedereen voor zichzelf zal moeten uitmaken. Voor mij zelf werkt drie keer per dag eten het beste. Dat geeft mij meer tijd om te focussen. Ik ben een enorme food-lover. De hele dag door eten kan dan zomaar leiden tot overeten. Maar het voordeel van meerdere kleine maaltijden op een dag is dat hongergevoelens geen kans krijgen. Het is daarom belangrijk dat je bij de eerste signalen van ‘honger’ iets eet, anders loop je de kans weer te veel te eten als je te lang wacht. Hoe meer je hiermee gaat oefenen, hoe makkelijker het wordt.

Het ontbijt vind ik zelf het belangrijkste. Het legt de basis voor de dag en omdat we, na een nacht slapen, meestal meer ontspannen zijn maak je vaak ook betere voedselkeuzes. Probeer daarom echt wat tijd te maken voor deze eerste maaltijd voor de dag. Uiteindelijk gaat het erom dat je je gedurende de hele dag voldaan voelt en daardoor voldoende energie hebt om goed te functioneren. Overigens is het goed te weten dat wanneer je ’s avonds minder eet, je ’s nachts beter slaapt. En wanneer je goed slaapt heb je ook minder honger is bewezen. Daarnaast verricht je lichaam gedurende de nacht het meeste herstelwerk en kan het die energie beter daarvoor gebruiken dan voor het verteren van voedsel. Minder eten is om die reden ook een manier om het verouderingsproces te vertragen. Zo snijdt het mes aan drie kanten!”

Kan je ook daadwerkelijk afvallen door mindful te eten?
“Aangezien overgewicht een groot probleem is, zal dat zeker vaak het geval zijn. Maar niet iedereen is te dik want sommigen zijn ook te dun. Je lichaam volledig accepteren is de eerste belangrijke stap in de goede richting. Dat wil overigens niet zeggen dat je het niet kunt verbeteren, maar het is onrealistisch om te verwachten dat je bijvoorbeeld heel slank zult worden als je een stevige bouw hebt. Dat is namelijk voor een groot deel genetisch bepaald. Wanneer je niet toe in staat bent om jezelf te accepteren, zal je altijd strijd ervaren. De nadruk in mijn boek ligt daarom op het verbeteren van eetgewoonten en gezond zijn. Als je met meer aandacht eet, ben je eerder verzadigd en kan je lichaam het voedsel veel makkelijker verteren. Het natuurlijke gewicht volgt dan vanzelf. Daarom is mijn mantra: eat, drink and be mindful. Dan kom je letterlijk en figuurlijk steeds beter in je vel te zitten.”

De 7 pijlers van mindful eten

Gebruik al je zintuigen: Wanneer je in een staat van mindfullness verkeert - of wel van opperste opmerkzaamheid - staan al je zintuigen wagenwijd open. Voel, proef, ruik, kijk en luister.
Observeer: Bekijk jezelf vanaf een afstand - vanuit een toeschouwersrol – en kijk hoe je eet. Gretig? Langzaam? Kleine hapjes of juist veel tegelijk?
Aanwezig zijn: Maak je geen zorgen over gisteren en morgen Alleen NU kan je je eetgewoonte veranderen. Vraag je bij hongersignalen af of je emotionele of fysieke honger hebt. Wanneer je beluit om te eten doe dan geen andere dingen zoals lezen of televisie kijken. Dankbaarheid voelen voor hetgeen je eet brengt je ook in het nu.
Geef niet direct toe: Leer hoe je een plotseling heftig verlangen naar eten (‘craving’) kunt omkeren. Het is maar een verlangen. Zie dit verlangen als een golf die over je heen spoelt. Door er niet aan toe te geven, verdwijnt het ook weer.
Ben je bewust van je omgeving: Let op zaken in je omgeving die je aanzetten tot eten. Staat er een volle koektrommel in je buurt? Of zag je net een reclame voor chocola voorbij komen?
Leg je ‘innerlijke criticus’ het zwijgen op: Houd op met jezelf te bekritiseren. Schuldgevoelens hebben nog nooit wat opgelost. Toon in plaats daarvan wat meer begrip en vriendelijkheid naar jezelf. Hoe minder kritisch je naar jezelf bent, hoe minder je zult vervallen in dwangmatig eetgedrag. Wees alert wanneer je te zwart-wit gaat denken ten opzichte van voedsel (dit is ‘goed’ of dat is ‘slecht’).
Accepteer: Stop het gevecht met je lichaam en eten. Sluit er daarentegen vriendschap mee en probeer weer te luisteren naar wat je lichaam je te vertellen heeft. Dat is de enige waarheid.