Hoe het eerste Nederlandse huwelijk tussen reguliere zorg en zelfhulp een succes werd

Michel Odufré (56) werkte als leidinggevende van de alcoholkliniek bij de Brijder verslavingszorg toen hij werd gevraagd om op zoek te gaan naar een nieuw soort behandeling: een kort en klinisch intensief programma waarmee mensen in drie maanden konden worden behandeld. Als a man on a mission ging hij op onderzoek bij gerenommeerde klinieken in het buitenland en keerde terug met de richtlijnen voor het Minnesota behandelmodel. Hierbij werd de oorspronkelijke reguliere aanpak gecombineerd met zelfhulp. Dat was het begin van de Mirage Minnesota Kliniek, de eerste Minnesota kliniek van Nederland die dit jaar haar tienjarig bestaan viert. ‘Onze missie is om zoveel mogelijk mensen te laten profiteren van het Minnesota Model.’

Was u werkelijk de allereerste die het Minnesota Model in Nederland introduceerde?
"Ja, een dergelijke geïntegreerde combinatie van reguliere zorg en zelfhulp bestond hier toen nog niet. Dat waren toen nog twee op zichzelf staande werelden die weinig tot niets met elkaar gemeen hadden. Ik zeg het wellicht enigszins gechargeerd , maar de reguliere zorg zag de zelfhulp als een stelletje verslaafden die een beetje met elkaar over hun probleem kletsten en de zelfhulp vond de reguliere zorg maar ’n stelletje wetenschappers die niet werkelijk konden begrijpen wat hun problemen waren. Na mijn onderzoek was ik volledig overtuigd van de kracht van het twaalfstappenprogramma. Want waar vind je zoveel verdieping, spirituele bewustwording en zingeving die geheel op zichzelf staat? Men gaat voor volledige abstinentie en er is over de hele wereld 24/7 nazorg. Dat is natuurlijk fantastisch! Ik wist zeker dat het Minnesota model de missing link was die we binnen de verslavingszorg nodig hadden. Maar het was nog echt pionieren in die tijd. Het was zwemmen tegen de stroom in. Gelukkig hoefde ik het niet helemaal alleen te doen. In mijn team had ik iemand die bij de AA zat en met het twaalfstappen programma bekend was. Hij heeft me toen enorm geholpen om een brug tussen ons als reguliere instelling naar de zelfhulp te slaan en deze twee werelden als het ware ineen te vlechten. Zo is de Mirage Minnesota Kliniek ontstaan; een aparte kliniek die onder de paraplu van de Parnassiagroep valt.’

Hoe is dat uiteindelijk gelukt?
‘Dat gebeurde zeker niet van de ene dag op de andere en vereiste een geduldige aanpak. We hebben mensen van het twaalfstappenprogramma uitgenodigd om eens een kijkje bij ons te komen nemen en te komen praten. Ook kwamen ze voorlichting geven. Mensen raakten steeds meer geïnteresseerd en overtuigd. Zo is er heel langzaam maar zeker een verbinding ontstaan tussen de reguliere zorg en de zelfhulp. We wilden niets forceren. Stap voor stap, net zoals in herstel.’

Was er ook sprake van ‘herstel’ in de vorm van een verbeterde verslavingshulp?
‘Ja, zo zie ik het absoluut. Eén plus één is in dit geval drie geworden, waarmee ik maar wil zeggen dat het resultaat groter is geworden dan de som der delen. Dat komt omdat beide disciplines elkaar versterken. De cognitieve therapie, trainingen en in sommige gevallen ook medicatie die men bij de reguliere zorg ontvangt is vaak nodig om mensen weer grip op hun situatie te geven. Daarnaast krijgen ze middels het twaalfstappen-programma nu ook handvatten aangereikt om hun leven weer vorm en zin te geven. Door deze spirituele groei en verdieping vinden ze een nieuwe weg. De meesten ervaren het alsof ze rijker zijn geworden. Ze hebben - na afscheid te hebben genomen van hun verslaving - er iets nieuws, iets beters voor in de plaats gekregen. Iedere keer wanneer ik hier iemand gebogen binnen zie binnen komen en weer fluitend naar buiten zie gaan is dat me weer duidelijk. Onlangs verricht onderzoek heeft aangetoond dat wij met onze aanpak op 50 tot 60% succes zitten. Dat is een prachtig percentage. Doordat we hier ieder jaar een reünie organiseren zien we hier jaarlijks honderden tevreden ex-cliënten terug. Dat is – los van alle onderzoeken – voor mij het mooiste en beste bewijs dat onze werkwijze klopt.’

Waar staat de naam ‘Mirage’ voor?
‘Het woord mirage is een Frans woord en betekent drie dingen. Allereerst is het een gevechtsvliegtuig en staat het voor het korte intensieve gevecht wat iemand met zichzelf aangaat. De tweede betekenis is ‘luchtspiegeling’, waarmee we doelen op de troebele blik die iemand heeft wanneer hij of zij nog gevangen zit in een verslaving en tenslotte staat het woord ook voor Fata Morgana: de wenselijke situatie waarnaar men streeft binnen de realiteit.’

U heeft het over ‘gevecht’, maar gaat het binnen het Minnesota model niet vooral over ‘de overgave’ waarbij je het gevecht juist moet opgeven?
‘Het klopt dat je het gevecht met je verslaving bijna altijd verliest en dat daar de oplossing niet ligt. Maar waar wij hiermee op doelen is ‘de moed’ die je toch in eerste instantie aan de dag zal moet leggen om de ‘strijd’ met je verslaving aan te gaan. Dat je er op den duur vriendschap mee zal moet sluiten is van latere zorg. Die eerste stap zetten en te besluiten om je verslaving werkelijk aan te gaan pakken is vaak toch heel zwaar.’

Kunnen mensen hier op korte termijn terecht?
‘Door de relatief snelle doorstroming van inmiddels slechts zes tot zeven weken is er hier nauwelijks sprake van een wachtlijst. We hebben nu nog tweeëndertig bedden. In feite wonen onze cliënten hier met elkaar in een paar aaneengeschakelde huizen, waar ze ieder een aparte kamer hebben, maar met elkaar één huishouding voeren. Verder hebben we hier ook nog een polikliniek. En sinds kort ook in Amsterdam, Rotterdam en Haarlem. We blijven in beweging, maar willen wel kwaliteit blijven leveren. Vanwege alle uitbreidingen én om het Minnesotamodel nog steviger te maken zijn we daarom in samenwerking met Jellinek en Tactus bezig met een opleidingsinstituut voor Minnesotawerkers én een keurmerk voor Minnesota-klinieken. Op die manier zal het een plek binnen de grote zorgverzekeraars krijgen die het ook echt verdient.’

Waarom zou ik me bij Mirage moeten laten behandelen als de verslaving me in zijn greep krijgt?
‘In deze tijd waarin verslaving big business is geworden, de Minnesota klinieken als paddenstoelen uit de grond schieten en sommigen ook in opspraak raken, ben ik blij dat wij een sterke basis hebben waar niet aan te tornen valt. Sinds 2011 zijn we een aparte BV, maar nog steeds onderdeel van de Parnassiagroep die op een lange betrouwbare en gedegen reputatie in de reguliere verslavingszorg stoelt. Daarbij hebben we toch de langste ervaring met het Minnesota Model. We bieden een palet aan zorg, therapie en ondersteuning aan waarin iedereen zijn of haar eigen weg kan ontdekken. De nadruk ligt bij ons niet alleen op bepaalde zaken afleren, maar vooral ook op het herontdekken van iemands mogelijkheden en talenten. Verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en vrijheid zijn hierbij heel belangrijk en worden hier gedurende de gehele opname langzaam opgebouwd. Onze medewerkers zorgen uiteraard voor een goede begeleiding. Zo wordt er bijvoorbeeld ook op toegezien dat er verantwoorde voeding op het menu staat. De naaste omgeving van onze cliënten speelt tevens een belangrijke rol in het herstelproces. Daarom is er een driedaags familieprogramma, speciaal voor familie en betrokkenen, om bekend te raken met het Minnesota model. Op die manier krijgen zij een beter inzicht in alle aspecten van verslaving en niet in de laatste plaats die van codependency. We merken dat er steeds meer animo voor blijkt te zijn. Dat is een heel positieve ontwikkeling, omdat het voor een completer herstel zorgt. Verslaafd ben je nu eenmaal niet alleen. De hele filosofie van dit model werkt door in alles wat we hier doen. Wij zien het daarom naast een behandelmodel, ook als een verandermodel én als een management model. De geleidelijkheid, verantwoordelijkheid en bezieling zit hier in alles verweven. Verder zitten we hier op een perfecte, centrale locatie, vlakbij bos en strand. We sturen mensen veel naar buiten om weer te leren genieten van de natuur, iets wat ze vaak vergeten waren. De helft van ons goed opgeleide team is ervaringsdeskundige, waarvan een groot deel hier in het verleden ook zelf heeft gezeten. Daarnaast . En last but not least: onze behandeling wordt honderd procent vergoed. Ik hoop dat dit overtuigend genoeg is.’

En bent u zelf ook ervaringsdeskundige?
‘Ik was zevenentwintig toen ik na anderhalf jaar behandeling voor mijn heroïneverslaving mijn leven weer oppakte. Voor die tijd was ik altijd werkzaam geweest in de televisiewereld, maar daar had ik al mijn kansen inmiddels vergooid. Omdat ik graag in de verslavingszorg wilde werken ben ik allerlei opleidingen gaan volgen in de zorg en uiteindelijk als behandelaar bij een behandelcentrum voor verslavingen gaan werken. Tien jaar lang heb ik als counselor met vooral jongeren gewerkt. Daarnaast heb ik de nodige management opleidingen gevolgd en ben ik als leidinggevende bij de Brijder gaan werken. Totdat ik aan het Mirage-avontuur kon beginnen. Toen beseft ik ook pas eindelijk dat ik helemaal geen ‘ex-verslaafde’ was. Ik was ervan overtuigd dat ik mijn verslaving overwonnen had omdat ik nooit meer drugs gebruikt. Ik dronk echter wel. En alhoewel ik zeker geen probleemdrinker was begreep ik toen pas dat alleen algehele abstinentie het enige volledige antwoord is op iedere verslaving. Tijdens mijn verblijf in Amerika, toen ik me ging verdiepen in het Minnesota-model werd me daar verteld dat het twaalfstappen-programma om algehele abstinentie draaide. Ik legde uit dat ik al twintig jaar clean was en dit als ‘ex-verslaafde’ dus niet voor mij gold omdat ik nog wel alcohol dronk. ‘Yeh sure!’ was het antwoord. ‘Het geldt ook alleen maar voor ons allemaal, behalve voor jou!’ Na drie dagen viel het kwartje. Het was alsof ik wakker werd geschud. Dat besef was een ongelofelijke bevrijding en ik denk uiteindelijk ook mijn redding!’

Maar kon u dan wel gewoon drinken?
‘Ik was er tot op dat moment van overtuigd van wel. Ik wist niet beter, want zelfs in de kliniek had ik destijds mijn zogenaamde ‘alcohol-privilege’. Dat kan je je nu nauwelijks nog voorstellen. Ik had er ook nooit eerder bij stil gestaan, omdat ik mijn leven weer terug had en in alle opzichten goed genoeg functioneerde. Totdat ik er dus eens goed over na ging denken en me realiseerde dat ik toch wel regelmatig meer dronk dan ik me vaak voornam en veel energie stak in het controleerbaar houden van mijn alcoholgebruik. Alcohol was niet mijn drug of choice, maar ik begreep toen pas dat het net zo goed een drug is. Ik besefte dat ik aan de ziekte verslaving leed en daarom nooit een ‘ex-verslaafde’ kon worden.’

Hoe ziet de toekomst eruit?
‘Rooskleurig! (wijst op een bouwtekening van een prachtig historische pand). ‘Dit gebouw “Ockenrode” wordt nu gerestaureerd en in 2014 verhuizen we hier naartoe. Dat wordt onze nieuwe moederkliniek en daar is straks plaats voor veertig bedden. Vanaf het prille begin is het mijn droom geweest om in dit gebouw terecht te komen. Eén ding is voor mij zeker: wij zijn hier zo enorm geholpen! Onze hogere macht heeft zich hier in zijn volle glorie gemanifesteerd.’